સિંધુ જળ સંધિ રદ્દ કર્યા બાદ ભારતે પાકિસ્તાનને વધુ એક ઝટકો આપ્યો છે. જાણો જમ્મુ-કાશ્મીરની ચિનાબ નદી પર 260 મેગાવોટના નવા પ્રોજેક્ટથી પાકિસ્તાનને કેવી રીતે થશે મોટું નુકસાન.
નવી દિલ્હી, રવિવાર
જમ્મુ-કાશ્મીરના પહલગામમાં 22 એપ્રિલ, 2025 ના રોજ થયેલા આતંકવાદી હુમલા બાદ ભારત હવે પાકિસ્તાનને કોઈપણ મોરચે બક્ષવાના મૂડમાં નથી. ‘ઓપરેશન સિંદૂર’ હેઠળ આતંકી ઠેકાણાઓનો સફાયો અને સિંધુ જળ સંધિને સ્થગિત કરવા જેવા કડક પગલાં પછી હવે ભારતે વધુ એક મોટો નિર્ણય લીધો છે, જેનાથી પાકિસ્તાનની ચિંતામાં મોટો વધારો થયો છે.
ભારત સરકારે જમ્મુ-કાશ્મીરના કિશ્તવાડ જિલ્લામાં ચિનાબ નદી પર 260 મેગાવોટના ‘દુલહસ્તી જળવિદ્યુત પ્રોજેક્ટ’ના બીજા તબક્કાને લીલી ઝંડી આપી દીધી છે. આ નિર્ણય પાકિસ્તાન માટે એક મોટો વ્યૂહાત્મક અને આર્થિક ફટકો સાબિત થઈ શકે છે.
શું છે આ નવો પ્રોજેક્ટ અને તેની ખાસિયત?
ભારતના પર્યાવરણ મંત્રાલયની સમિતિએ આ મહત્વકાંક્ષી પ્રોજેક્ટને મંજૂરી આપી છે, જેનો કુલ ખર્ચ અંદાજે 3200 કરોડ છે. આ પ્રોજેક્ટની કેટલીક મુખ્ય વિશેષતાઓ છે:
પ્રોજેક્ટનું નામ: દુલહસ્તી જળવિદ્યુત પ્રોજેક્ટ (તબક્કો-2)
વીજળી ઉત્પાદન ક્ષમતા: 260 મેગાવોટ
ટેકનોલોજી: આ એક ‘રન ઓફ ધ રિવર’ પ્રોજેક્ટ છે. આનો અર્થ એ છે કે વીજળી ઉત્પન્ન કરવા માટે નદીના કુદરતી પ્રવાહનો જ ઉપયોગ કરવામાં આવશે અને પાણીને મોટા ડેમમાં રોકવામાં આવશે નહીં.
પહેલેથી જ 390 મેગાવોટનું ઉત્પાદન ચાલુ છે
દુલહસ્તી પ્રોજેક્ટનો પ્રથમ તબક્કો NHPC દ્વારા વર્ષ 2007 માં શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો અને તે હાલમાં 390 મેગાવોટ વીજળીનું સફળતાપૂર્વક ઉત્પાદન કરી રહ્યો છે. હવે બીજા તબક્કાને મંજૂરી મળતા કુલ વીજળી ઉત્પાદન ક્ષમતામાં વધુ 260 મેગાવોટનો વધારો થશે.
પાકિસ્તાનને કેમ થશે મોટું નુકસાન?
સિંધુ જળ સંધિ રદ્દ થતા જ ભારત હવે સિંધુ, જેલમ અને ચિનાબ જેવી પશ્ચિમી નદીઓના પાણીનો સંપૂર્ણ ઉપયોગ કરવા માટે સ્વતંત્ર છે. આ પ્રોજેક્ટથી પાકિસ્તાન પર ઘણી રીતે નકારાત્મક અસર પડી શકે છે:
ખેતી અને સિંચાઈ: પાકિસ્તાનની ખેતીનો મોટો આધાર ચિનાબ અને જેલમ નદીના પાણી પર છે. જો ભારત પાણીનો સંગ્રહ કરે અથવા તેના પ્રવાહને નિયંત્રિત કરે, તો પાકિસ્તાનના પંજાબ અને સિંધ પ્રાંતમાં પાણીની ભયંકર અછત સર્જાઈ શકે છે, જેનાથી પાક ઉત્પાદન ઘટશે.
વીજળી સંકટ: પાકિસ્તાન વીજળી માટે પણ આ નદીઓ પર નિર્ભર છે. પાણીનો પ્રવાહ ઘટવાથી પાકિસ્તાનના હાઈડ્રોપાવર સ્ટેશનોની કાર્યક્ષમતા ઘટશે અને ત્યાં વીજળીની સમસ્યા વધુ ગંભીર બનશે.
આંતરરાષ્ટ્રીય દબાણ: સંધિ વગર પાકિસ્તાન આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે કાયદાકીય રક્ષણ ગુમાવી ચૂક્યું છે. ભારત હવે નદીના પાણીનો ઉપયોગ એક વ્યૂહાત્મક સાધન તરીકે કરી શકે છે.
માહિતીનો અભાવ: સંધિ હેઠળ મળતી ટેકનિકલ માહિતી અને ડેટા શેરિંગ બંધ થતા પાકિસ્તાન હવે ભારતની ગતિવિધિઓથી અજાણ રહેશે.
આ ઉપરાંત, ભારત સિંધુ બેસિન પર સાવલકોટ, રાતલે, પાકલ દુલ અને કિરુ જેવા અન્ય ઘણા પ્રોજેક્ટ્સ પર પણ કામ કરી રહ્યું છે, જે પાકિસ્તાન પર દબાણ વધારવાનું કામ કરશે. સ્પષ્ટ છે કે ભારત હવે આતંકવાદને સમર્થન આપવાની પાકિસ્તાનની નીતિ સામે દરેક મોરચે કડક કાર્યવાહી કરી રહ્યું છે.
