કોરોના મહામારી બાદ હવે ભારત સામે વાયુ પ્રદૂષણનું નવું અને ઘાતક સંકટ તોળાઈ રહ્યું છે. નિષ્ણાતોના મતે ડિસેમ્બરમાં શ્વાસના દર્દીઓમાં 20 થી 30 ટકાનો વધારો નોંધાયો છે. જાણો આ સાયલન્ટ કિલર વિશેની ચોંકાવનારી હકીકતો.
અમદાવાદ, શનિવાર
લગભગ 5 વર્ષ પહેલાં કોરોના મહામારીએ જે રીતે સમગ્ર વિશ્વ અને ભારતમાં તબાહી મચાવી હતી, તે દ્રશ્યો આજે પણ લોકોના માનસપટલ પર છે. પરંતુ હવે ભારત સામે કોરોના કરતા પણ વધુ ખતરનાક અને ઘાતક આરોગ્ય સંકટ આકાર લઈ રહ્યું છે, અને તે છે ‘વાયુ પ્રદૂષણ’. યુકે સ્થિત ભારતીય મૂળના નિષ્ણાત તબીબોએ ભારત સરકાર અને નાગરિકોને ચેતવણી આપતા જણાવ્યું છે કે, વાયુ પ્રદૂષણ એ ભારતની વર્તમાન સમયની સૌથી મોટી ‘હેલ્થ ઇમરજન્સી’ છે. જો આ દિશામાં તાત્કાલિક અને સચોટ પગલાં લેવામાં નહીં આવે, તો શ્વસનતંત્ર અને હૃદય રોગની આ કટોકટી દેશની સમગ્ર આરોગ્ય વ્યવસ્થાને પંગુ બનાવી શકે છે.
શ્વાસના રોગોમાં ચિંતાજનક ઉછાળો અને નવા દર્દીઓ
લંડન અને લિવરપૂલમાં પ્રેક્ટિસ કરતા વરિષ્ઠ ડોક્ટરોના મતે, ભારતમાં અને ખાસ કરીને ઉત્તર ભારતના શહેરોમાં શ્વસન સંબંધી બીમારીઓ કોઈ સામાન્ય રોગ નહીં પણ એક રોગચાળાની જેમ વકરી રહી છે. હોસ્પિટલોના ડેટા પર નજર કરીએ તો, ડિસેમ્બર મહિનામાં દિલ્હીની હોસ્પિટલોમાં શ્વાસની સમસ્યા સાથે આવતા દર્દીઓમાં સીધો 20 થી 30 ટકાનો વધારો નોંધાયો છે. સૌથી વધુ ચિંતાજનક બાબત એ છે કે, આ આંકડાઓમાં એવા લોકોનો પણ સમાવેશ થાય છે જેમને ભૂતકાળમાં ક્યારેય શ્વાસની તકલીફ નહોતી. એટલે કે, એકદમ સ્વસ્થ લોકો પણ હવે પ્રદૂષિત હવાને કારણે ફેફસાના ગંભીર રોગોનો શિકાર બની રહ્યા છે.
હૃદય રોગ માટે માત્ર ખોરાક નહીં, પ્રદૂષણ પણ જવાબદાર
સામાન્ય રીતે હૃદય રોગ માટે આપણે મેદસ્વીતા કે ખરાબ ખોરાકને જવાબદાર ગણીએ છીએ, પરંતુ લંડનની સેન્ટ જ્યોર્જ યુનિવર્સિટી હોસ્પિટલના કાર્ડિયોલોજિસ્ટ રાજય નારાયણના જણાવ્યા મુજબ વાસ્તવિકતા કંઈક અલગ છે. કાર, ફેક્ટરીઓ અને વિમાનોમાંથી નીકળતું ઝેરી ધુમાડું શ્વાસ વાટે માત્ર ફેફસાં સુધી સીમિત રહેતું નથી, તે સીધું લોહીમાં ભળી જાય છે અને હૃદયની ધમનીઓને ગંભીર નુકસાન પહોંચાડે છે. આ સમસ્યા સ્વાસ્થ્યની સાથે ભારત પર મોટો આર્થિક બોજ પણ લાવી શકે છે.
ઉકેલ માટે ‘ટીબી મુક્ત ભારત’ જેવી ઝુંબેશની જરૂર
આ પરિસ્થિતિની ગંભીરતા સમજાવતા ભારતની COVID-19 સલાહકાર સમિતિના પૂર્વ સભ્ય મનીષ ગૌતમે જણાવ્યું હતું કે, કડવું સત્ય એ છે કે અત્યારે ઉત્તર ભારતમાં લાખો લોકો આ ઝેરી હવાથી પીડાઈ રહ્યા છે. પ્રદૂષણ રોકવા માટે અત્યાર સુધી લેવાયેલા પગલાં ‘સમુદ્રમાં ટીપા’ સમાન છે. જેમ ભારતે ટીબી (TB) ના નિયંત્રણ માટે રાષ્ટ્રીય કક્ષાએ ઝુંબેશ ચલાવી હતી, તેવી જ તાકીદની અને મોટા પાયે કાર્યવાહી હવે શ્વસન રોગો અને પ્રદૂષણ સામે કરવાની જરૂર છે.
મુખ્ય પડકારો અને જરૂરી ઉપાયો
નિષ્ણાતોના મતે આ સંકટને પહોંચી વળવા નીચે મુજબના મુદ્દાઓ પર તાત્કાલિક ધ્યાન આપવું જરૂરી છે:
વહેલું નિદાન: શ્વાસના રોગોને સામાન્ય શરદી-ઉધરસ ગણીને અવગણવાને બદલે તેનું શરૂઆતી તબક્કે જ સચોટ નિદાન કરવું અનિવાર્ય છે.
વાહન વ્યવહાર નિયંત્રણ: ખાનગી વાહનોના પ્રદૂષણ પર કડક નિયંત્રણ લાદવા અને પબ્લિક ટ્રાન્સપોર્ટને મહત્તમ પ્રોત્સાહન આપવું.
ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ: ઉદ્યોગોમાં પ્રદૂષણ મુક્ત ટેકનોલોજીનો વ્યાપક ઉપયોગ કરવો જેથી ઝેરી વાયુઓનું ઉત્સર્જન ઘટે.
અંતે કહીએ તો, વાયુ પ્રદૂષણ હવે માત્ર પર્યાવરણ બચાવવાનો વિષય નથી રહ્યો, પરંતુ તે ભારતના દરેક નાગરિકના આયુષ્ય સાથે જોડાયેલો ગંભીર મુદ્દો છે. ડોક્ટરોની આ ચેતવણી સરકાર અને સમાજ બંને માટે લાલબત્તી સમાન છે, જેને અવગણવી ભારે પડી શકે છે.
